Bağımlı bireylerin ne zaman bir ödül bekleyebileceklerini öğrenmeleri zor olabilir. Bu öğrenme problemi, belki de neden bağımlılığa daha yatkın olduklarını ve neden alışkanlıklarından kurtulmada zorlandıklarını açıklayabilir. Radboud Üniversitesi Tıp Merkezindeki araştırmacılar, beyin görüntüleme literatürünün kapsamlı meta-analizinde net bir sonuca ulaştılar. Bulgular, geçtiğimiz Şubatta, JAMA Psikiyatri Dergisinde yayınlandı.
Bağımlılık sürecine girmiş kişilerin beyni, ödüllendirmeyi bağımlı olmayanlardan daha farklı işlerler. Bunun “daha fazla” veya “daha az” beyin aktivitesi ile ilişkili olup olmadığı açık bir sorudur. Nitekim geçmiş araştırmalarda çelişkili bulgular ortaya çıkmıştı.
Radboud Üniversitesi araştırmacılarından Arnt Schellekens, Guillaume Sescousse ve Maartje Luijten güvenilir bir cevap bulmak için alkol, nikotin, kokain ve kumar da dâhil olmak üzere, çeşitli maddelere bağımlı olan ve hiçbir bağımlılığı olmayan 1200’den fazla kişinin beyin ödül hassasiyetini araştıran 25 farklı çalışmayı, meta-analiz yöntemiyle incelediler. Bağımlı bireylerin beyninin, “ödül beklentisine” ve “ödüle” farklı tepkiler verdiğini keşfettiler.
Ödül
Madde veya kumar bağımlılığı olan kişiler, bağımlı olmayan bireylerle karşılaştırıldığında parasal beklentilerde zayıf bir beyin tepkisi göstermektedir. Araştırmacılardan Psikiyatrist Arnt Schellekens, “Beynin ödül devresinin çekirdek bölgesi olan striatumda, ödüllerden çok da bir şey beklemediklerini gösteren daha az beyin aktivitesi var” diyor. Buna ek olarak maddelere bağımlı bireylerin striatumu, ödülün alınmasına daha güçlü bir tepki vermektedir. “Genelde bir ödülü almanın arttırdığı şok olarak yorumlanan bu tepki, gerçekte düşük beklentilerden kaynaklanabilir.” Buna karşın kumar bağımlısı insanlar arasında aynı etkiye rastlanılmamıştır. Öğrenme ProblemiÖdül uyaranları, öğrenme davranışında önemli bir rol oynuyor. Araştırmacılar bulgularını, öğrenme sorunlarının temelinde bağımlılığın yattığı yönünde bir işaret olarak yorumluyorlar. Beyinde ödül işlemesi mekanizması bozulduğundan bu hastalar, para karşılığında ne beklemeleri gerektiğini öğrenemezler. Bu olgu, uyuşturucu kullanmamayı veya oyun oynamamayı tercih etmekte neden başarısız olduklarını açıklayabilir.
Bağımlı Kişilerin Tedavisi
İleri araştırmalar, bu öğrenme süreçlerini örneğin psikolojik danışmanlık veya ilaç yoluyla tedavinin mümkün olup olmadığını ortaya koyacaktır. Schellenkens, “Para, toplumsal kazanım veya uyuşturucu gibi çeşitli ödüllere verilen tepkileri karşılaştırmak ve bu tepkilerin zamanla nasıl değiştiğini görmek istiyoruz. Bunun bağımlılık tedavisine, bağımlılığa katkıda bulunan beyin mekanizmalarının daha da iyi anlaşılmasına fayda sağlayacağına inanıyoruz” diye özetliyor.
Radboud University Nijmegen Medical Centre
Çeviren Muhammed Şahin
Kaynak: Science Daily Sitesi/Feb 2, 2017.
