Bu “Yeni Alman Kadın”ın elleri, vücuduyla orantılı olarak çok büyük ve erkeksi görünüyor. Ayrıca Sylvia’nın ellerinde alyans olmadığı için bekârdır ve kocasının veya çocuklarının sorumlulukları onu kısıtlamaz. Evli olmadığı için ev işlerine bakmak yerine kafelerde oturup sigara ve içki içebiliyor. Bunlar 1920’lerde Almanya’da bir kadının yapmaması gerektiği düşünülen davranışlardır.
Gazeteci Sylvia von Harden’ın Portresi, 1920’li yıllarda Almanya’da ortaya çıkan “Yeni Kadın” imgesini temsil ediyor. Yeni kadın imgesi, o dönemde Almanya’da mevcut olan sosyal değişimlerle ilgiliydi. Yeni kadın ya da Almanca’da “neue frau” bir kadının ne olması gerektiğine dair daha önceki tüm gelenekleri geride bırakan bir kadındı. Bu yeni kadın sigara içiyordu, içki içiyordu, kariyer odaklıydı ve evlilik ya da aile kurma konusuyla pek ilgilenmiyordu. Bu dönemden önce kadınların davranışları bu şekilde değildi.
Sylvia von Harden’ın Portresine Bakış
Ressam Otto Dix, “Yeni Kadın”ı Gazeteci Sylvia ve Harden’in şahsında tasvir etmeye çalışmıştır. Dix, Harden’a portresini yapmak istediğinde şöyle demişti:
“Yani siz benim donuk gözlerimi, büyük kulaklarımı, uzun burnumu, ince dudaklarımı, uzun ellerimi, kısa bacaklarımı ve büyük ayaklarımı mı resmetmek istiyorsunuz? Neden? Kimse beğenmesin hatta korksun diye mi?”
Gazeteci Sylvia kendisini böyle görüyor olsa da Otto Dix onda aradığı şeyi görmüştü. Eser, Yeni Nesilciliğin güçlü renkleri ile yeni bir tarza sahip güçlü kadının toplumsal statüsünün portresi gibidir.
Portrede Dix, Sylvia’yı bilinçli olarak erkeksi bir şekilde tasvir etti. Duruşu çökmüş ve güzel görünmeye çalışmadığı açık, gülümsemek yerine çirkin yüzünü buruşturan bir kadın çiziyor. Sağ elinde sigara ve önünde kokteyl ile bir kafedeki masada otururken resmedilmiş. Görünüşüyle pek ilgilenmediğini söyleyebiliriz. Elbisesinin altına kadar inen çoraplarına bakarak bunun kanıtı bulunabilir. Başka açıdan sıyrılmış çoraplar, özgür kadının kendisini ilgilendiren cinselliği ve kılık kıyafeti de olabilir. Giydiği kıyafetler de pek hoş değil. Elbise kadınsı figürünü pek göstermiyor. Bir eli vücudundaki göğüslerinin olması gereken yerinin üzerinde, diğer eli ise pelvik bölgesinin üzerinde duruyor. Dix, Sylvia’yı bu şekilde konumlandırarak onu kadın yapan tüm fiziksel özellikleri gizlemiş oluyor. Resmin detaylarını inceleyelim.
Portrenin Sembol Analizi
Sylvia’nın sağ gözüne taktığı tek gözlük genellikle erkeklerle ilişkilendirilir ve tek gözlük kullanan bir kadın bulmak gariptir. Ne yaptığını daha iyi görebilmek için taktığı tek gözlük, kariyerine odaklandığı ve diğer sıradan şeylere ayıracak zamanı olmadığı hissini veriyor. Kariyer odaklı bir kadın, 1920’lerde Almanya’da bulunan yeni kadının bir yönüydü ve Dix, Alman toplumunda meydana gelen değişimi göstermek için onu tek gözlükle tasvir edebilirdi.
Elleri, vücuduyla orantılı olarak çok büyük ve erkeksi görünüyor. Ayrıca Sylvia’nın ellerine baktığımızda alyans olmadığını fark ediyoruz. Bu nedenle bekârdır ve kocasının veya çocuklarının sorumlulukları onu kısıtlamaz. Evli olmadığı için ev işlerine bakmak yerine kafelerde oturup sigara ve içki içiyor. Bunlar o dönemde kadının yapmaması gerektiği düşünülen davranışlardır.
Sylvia’nın sergilediği tüm erkeksi özellikler, oturduğu sandalyeyle büyük bir tezat oluşturuyor. Sandalye çok süslü, güzel ve çiçekli görünüyor. Sandalye ve Sylvia’nın görünüşünün bu şekilde yan yana getirilmesi kadınların bu dönemden önceki düşünce şekliyle toplumdaki yeni konumu arasında bir karşılaştırma işlevi görüyor. Ayrıca Sylvia’nın tek kişilik bir masada oturduğunu görüyoruz. Bu, işine odaklandığının ve başkalarının arkadaşlığından rahatsız olamayacak kadar meşgul olduğunun bir başka kanıtı olabilir.
Otto Dix, Sylvia’nın bütün bir dönemi uygun bir şekilde temsil ettiğine inanıyordu. Sadece toplumsal bir nesne olarak değil, bulunduğu toplumda saygın ve gerçek bir konuma sahip bir kadın olarak görülmeliydi.
Yeni Kadın (Neue Frau)
Yeni kadın 19. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkan ve 20. Yüzyıla kadar derin bir etkiye sahip olan feminist bir idealdi. 1894’te yazar Sarah Grand (1854-1943) etkili bir makalede radikal değişim arayan bağımsız kadınlara atıfta bulunmak için “yeni kadın” terimini kullandı.
Özgürlüğün radikal bir hedef olmaktan çıktığı bu yıllarda kadın varlığının kabul görmesi için yalnızca eril figüre bağlı olması gerektiği fikri ortadan kalkmaya başladı. 19. Yüzyılın sonlarında kadınlara yönelik eğitim ve kariyer fırsatlarının ortaya çıkışı ve mülkiyete ilişkin yasal haklar evlilik ve cinsellik konusunda adım atmak anlamına geliyordu. Yukarıdaki görselde erkeğe bağlı olmayan hatta sırtını dönerek hedefine, işine, kitabına odaklanan kadın resmedilmiştir.
Sanat akademileri ve sanat okulları kadınlara eğitim konusunda fırsat sunmaya başladı. Giderek daha çok söz sahibi ve kendinden emin olan yeni kadının, yukarıdaki resimde eserinin bu başlık ile resmedilmesi çarpıcıdır.
Victoria döneminde yeni kadın, bisiklet ve feminizm ile önemli bir alanda birleşmişti. Ayrıca Victoria döneminde yapılan kıyafet reformlarından akılcı kıyafet reformu, kadınların bisiklet kullanabilmesi için de çözümler üretti. Bisikletin kadınlara sağladığı bu sosyal hareketlilik alanı yayılarak devam edecekti.
Gertrude: “Sevgili Jessie, bu bisiklet takımı ne işe yarıyor?”
Jessie: “Elbette giymek için.”
Gertrude: “Ama senin bisikletin yok.”
Jessie: “Hayır ama bir dikiş makinem var!”
Karikatürde bu adam, bir kadının onu tek gözüyle eleştirel bir gözle incelemesi karşısında tedirgin oluyor. Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar tek gözlük, yüksek sosyal sınıflardaki erkekler için popüler bir statü sembolüydü. Ve özellikle subaylar arasında popülerdi. Kendini Weimar Cumhuriyeti’nin “yeni kadını”nın kahramanı olarak tanımlamak isteyenler için için tek gözlük, tıpkı bob veya pantolon takımı gibi bir aksesuar görevi görüyordu.
Gazeteci Sylvia von Harden’ın Portresi ve döneme ait kartpostallar, çizimler ile diğer eserler, o döneme ait kadına bakış açısını yansıtır ve yeni kadın anlayışını bize tasvir eder. Bu bağlamda bahsedilen eserler modern dünyada feminizmin başlangıcını yansıtıyordu. Ev işleri artık kadının ayrıcalığı değildi. Ve o kendine bağımlı olmaya ve hayatını kendi şartlarına göre yaşamaya odaklandı.
Dönemin basınında erkek rollerine mahkkum edildiği yönünde eleştirilen kadının isteği bağımsız, üniversite eğitimi almış ve oy kullanabiliyor olmanın yanı sıra ilerici reformlara ve cinselliğin özgürlüğüne adanmış bir kadın olmaktı. Nitekim yeni kadın imgesi, kadın hakları aleyhine ve eleştirel olarak tartışılmış olsa da ikinci sınıf vatandaş olarak görülen kadın anlayışını tersine çevirmiştir. Hakları için mücadele eden kadın, belki de tarihte en fazla eleştirilen feminizm dalgalarının henüz başındadır.
Ancak tüm bunların toplumsal bir kalıcı gerçekliğe ulaşabilmesi için Mary Wollstonecraft’ın dediği gibi, “Ama akılcı bir çağın gelmesi için beklememiz gerekiyor.”
Melike Erkış
Kaynakça
- https://www.wikiart.org/en/otto-dix/portrait-of-the-journalist-sylvia-von-harden-1926
- https://collections.library.yale.edu/catalog/9998727
- http://www.shgape.org/wp-content/uploads/2019/03/their-first-quarrel-1914-charles-dana-
- gibson.jpg
- https://www.loc.gov/exhibits/gibson-girls-america/the-gibson-girl-as-the-new-woman.html
- http://www.womenintrousers.org/the-irrational-rationalists-dress-reform.html
- https://wiki.alquds.edu/?query=Bicycling_and_feminism
- Caricature
- https://medium.com/thinksheet/how-to-read-paintings-portrait-of-sylvia-von-harden-by-
- otto-dix-aae78e0c0f5b
