Katı ebeveynlik çocukları bunaltabilir. Uzun vadede, duygusal yabancılaşma ve stres riski oluşturur. Uzmanlar, ebeveynlerin çok katı olduğuna dair dokuz gösterge tanımlıyor.

Ebeveynler çocukları için en iyisini ister, ancak bazen yüksek beklentiler gereğinden daha katı ebeveynlik yöntemlerine yol açabilir. Otoriter bir ebeveynlik tarzı kısa vadede itaati teşvik edebilir, ancak uzun vadede çocuklarda duygusal mesafe oluşmasına ve strese neden olabilir. Otoriter stratejileri kullanma eğiliminde olan ebeveynler, genellikle kısa vadede çocuğun davranışları üzerinde kontrol sahibi olurlar, ancak uzun vadede çocuklarıyla aralarındaki duygusal bağı feda ederler.

2022 yılında yapılan bir araştırmaya göre ebeveynlerin yaklaşık yüzde 36’sı kendi ebeveynlik tarzlarının diğerlerinden daha katı olduğunu düşünmektedir. Ancak bu algı her zaman çocuğun gelişimi için elverişli değildir. Başka bir çalışma, kontrolcü ebeveynlere sahip küçük çocukların duygularını kontrol ve düzenleme becerilerinin ergenlik döneminde bozulma olasılığının daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Katı ebeveynlerin şekerli besinleri sürekli olarak yasaklaması, çocukların tatlılara karşı isteklerini daha da artırabilir.

Ebeveynliğin çok katı olduğuna dair dokuz işaret:

1. Sert bir ses tonu ve tehditler çocukları büyük bir baskı altına sokar ve açık iletişimi engeller. Dr. Dylan Ochal, ebeveynlere durumu şöyle açıklıyor: „Bu ebeveynlik biçimi kısa vadede etkili olabilir, ancak uzun vadede zarar vericidir“.
2. Aşırı katı ebeveynlik, çocukların artık duygularını ifade etmeye cesaret edememelerine ve sosyallikten geri çekilmelerine yol açabilir. Bunun ruh sağlıkları üzerinde uzun vadeli etkileri olabilir.
3. Yemek saatlerinden banyo saatlerine kadar çok fazla kuralın olduğu bir ev, çocuklara seçme özgürlüklerinin olmadığı hissini verebilir. Çeşitli araştırmalar, yüksek derecede ebeveyn kontrolünün bağımsız düşünmeyi ve problem çözme yeteneğini sınırlayabileceğini göstermektedir.
4. Çocuklar, fikirlerinin ve duygularının ciddiye alındığını hissetmeye ihtiyaç duyarlar. Dr. Erica Kalkut ebeveynlere şöyle sesleniyor: “Ebeveynleri katı olan ve davranışlarını kontrol etmek için kurallar koyulan çocuklar, neden ve nasıl kendi başlarına doğru kararlar alabilecekleri konusunda tecrübe geliştirmiyorlar. Bu da uzun vedade kişilikleine zarar verebilir.”
5. Ebeveynlerin yalnızca çocuklardaki eksiklikleri vurgulaması, uzun vadede çocuğun özgüvenini zayıflatabilir ve kaygıyı artırabilir.
6. Sevgi sadece iyi davranışlar için gösterilirse, çocuk sevgiyi aile yaşamının bir parçası olarak değilde, onu hak etmesi gerektiği kanısına varabilir. Otoriter ebeveynlerle büyüyen çocukların güvensizlik hissi ve düşük öz güven geliştirme olasılığı daha yüksektir.
7. Katı kurallar tek başına yaramazlığı otomatik olarak önlemez, ancak çocukların duygularını bastırmasına yol açabilir. Ebeveynler, çocuklarının katı kurallar olmadan duygularını kontrol edemeyeceklerinden korkuyorlarsa, işte bu tip kendini bastırma davranışının zeminini hazırlamış olabilir. Gerekirse, çocuk psikoterapistinden destek alınmalıdır.
8. Baş ve mide ağrıları veya iştahtaki değişiklikler çocuğun çok fazla baskı altında olduğunu gösteren işaretler olabilir. Araştırmalar, çocukluktaki kronik stresin uzun vadede sağlık problemlerine sebep olabileceğini göstermektedir.
9. Ebeveynler, davranışları açıklamak yerine öncelikle cezalara odaklanırlarsa, çocuklar belirli kuralların neden önemli olduğunu öğrenemezler. Dr. Ochal, “Bu kurallar uzun vadeli değişim yaratmazlar ve istenmeyen zararlı yan etkileri olabilir” diyor.

Çocuklar üzerindeki etkiler

Otoriter ebeveynlere sahip çocuklarda anksiyete bozuklukları ve depresyon dahil olmak üzere ruh sağlığı sorunları riski artmaktadır. Ayrıca, aşırı katı ebeveynlik tarzı, çocukların zorbalık davranışını normal olarak algılamasına veya sosyal bağlar kurmakta zorlanmasına yol açabilir. Dr. Kalkut’a göre, “kendi kararlarını vermeyi öğrenmeyen çocuklar genellikle özdenetim ve kişisel sorumluluk konusunda zorluklar yaşarlar”.

Dengeli bir çocuk yetiştirmeye giden yol

Katı kurallar tek başına çocukların sağlıklı bir özgüven geliştirmelerine yardımcı olmaz. Bunun yerine, ebeveynler şunları yapmalıdır:

• Net ama esnek sınırlar belirleyin (anne-baba kural konusunda mutabık olmalıdır)
• Çocuğunuzun duygularını ciddiye alın.
• Ebeveynlerde, çocuklarına gösterdikleri duygusal tepkileri hakkında düşünmelidirler
• Çocukları yaşlarına uygun sorumluluk almaya teşvik edin.

Dengeli ebeveynlik tarzı, net kurallar ve sevgi desteğini vurgular. Ebeveynler net sınırlar çizer ve çocukları bu sınırları aştıklarında, onları cezalandırmak yerine destekler. Yaptıkları hatanın sebebini şevkatle ve sabırla çocuklarla konuşup, birlikte onların seviyesine göre analiz edilir. Bu şekilde çocuklar özgüvenli ve empati yapabilen bireyler olarak yetişirler.

Yararlanılan Kaynaklar:

1. How many Americans grew up with parental rules, and how many broke those rules? | YouGov
2. Parenting and Adolescent Self-Regulation Mediate between Family Socioeconomic Status and Adolescent Adjustment – PMC
3. 9 Signs You’re Being Too Hard On Your Kid, According to Psychologists