Bir önceki yazımın diğer önemli meselesi olan “yeni paradigmalar”a da burada kısaca değineceğim.
Son 20 yıla bakıldığında birçok toplum, ihtiyacına uygun olarak devrim niteliğinde reformlar yaptığı görülmektedir. İnternet temelli olan bu yenilikler dünyadaki diğer toplumlara da örnek olmaktadır. Mesela Almanya, 2010 yılında tüm dünyada “Endüstri 4.0 olarak bilinen “2020 İleri teknoloji Stratejisi”ni açıkladıktan sonra bu plan tüm dünyada en çok tartışılan konuların başına yerleşmiştir. Birçok ülke kendi endüstrisini, belirtilen bu stratejilere uygun olarak düzenlemek için büyük çaba göstermektedir. ABD’de General Electric firması tarafından ilk olarak açıklanan “Endüstriyel İnternet” ile üretim, enerji, sağlık, kamu sektörü ve lojistik gibi 5 farklı sektörde ekipmanların birbirine bağlanması ve yazılımların analizi ile maliyetler düşürülmüş, bu da diğer bütün devletlerin sahip olmak istediği teknolojinin başında yer almıştır. Estonya’nın 2000 yılından beri ilerlettiği E-Estonia politikası ise, ülkemiz dahil olmak üzere hemen her yerde uygulanmaya başlanmıştır. Singapur’da uygulanan “Akıllı Ulus” projesi de hem güvenli hem de güvende bir ulus oluşturmak yolunda tüm dünyaya ufuk olmaktadır.
Burada sayamayacağımız daha birçok yenilikçi proje, farklı şirket veya devletler tarafından başlatıldı/başlatılmaktadır. Buna uygun olarak Japonya tarafından 2015 yılında başlatılan Toplum 5.0 (Süper Akıllı Toplum) projesi de dünya çapında çok tartışılan konular arasında yerini almıştır. Yukarıda bahsettiğimiz projelerin yeni bir versiyonu olarak düşünebileceğimiz Toplum 5.0’ın farkı, odağa değer olarak “insan”ı koymuş olmasıdır, diyebiliriz. Sebep ve sonuç her ne olursa olsun, Japonların özelde kendi sorunları için geliştirdiği ancak küresel ortak sorunların çözümüne de etkili yaklaşımlar sunan bu proje, hedeflerinin gerçekleştirilmesinin dışında sosyal araştırmalara yeni paradigmalar kazandırması bilim dünyasında bir heyecana yol açmaktadır.
Konu ile ilgili olarak IEEE Bilişimsel Sosyal Sistemlerdeki Değişim adlı çalışmanın 5. Bölümünde, “Bilişimsel Sosyal Sistem Araştırmaları için Yeni Paradigma” adıyla özel başlık açılması, konuya verilen önemi göstermektedir. Söz konusu makalede, geleneksel araştırma perspektifi olan Newton sisteminden, kendini besleyen ve kuvvetlendiren Merton sistemine doğru bir kayış olduğu belirtilmektedir. Paralel Zekâ olarak adlandırılan yeni yöntem, karmaşık toplum ve mühendislik ile ilgili belirsiz, farklı ve kompleks sorunlarda, araştırmacı, çevik, çözüm odaklı olanaklar sunduğu anlatılmaktadır. Zaten makineleşme, elektrikleşme, bilgi ve ağ teknolojilerindeki olağan üstü ilerlemeden sonra modern toplum, sanal ve gerçek akıllı sistemlerin bir arada olduğu yeni bir teknolojik gelişme dönemine girmiştir. Sonuçta Yapay Zekâ, Nesnelerin İnterneti ve robot temelli fiziksel ve siber alanların bir araya getirilmesi yoluyla insan odaklı değer üretimi hedefiyle hazırlanan Toplum 5.0’ın, kendi döneminde ihtiyaç olacak yeni paradigmaları da kendisiyle birlikte getireceği anlaşılmaktadır.
Abdulkadir Büyükbingöl
