İspanyolca ismi “Un Vio En Tu Camino” olan şarkı, Şilili feminist bir grup olan Las Tesis tarafından bestelendi ve performe edildi. Şarkı, yakın zamanda sözleriyle ve koreografisiyle tüm dünyaya yayıldı ve feminist bir marş olarak benimsendi.
Katledilen Sanatçı: Daniela Carrasco
Şili’de 6 Ekim 2019’dan beri ulaşım, eğitim, sağlık hakları için süren protestoların simgesi haline gelen pandomim sanatçısı Daniela Carrasco, 19 Ekim’de polis tarafından gözaltına alınmış, cansız bedeni ise 20 Ekim’de Santiago’nun güneyindeki belediye binasının demirlerine asılı halde bulunmuştu. Bunun üzerine Şili Ulusal Oyuncular Sendikası (SIDARTE) ve #NiUnaMenos-Chile isimli kadın örgütü, Daniela Carrasco için adalet mücadelesinde başlamıştı. Şilili feminist kolektif Las Tesis, bu dans performansını Daniela Carrasco’nun katledilmesinin hemen ardından gerçekleştirmek istemiş ancak ülkenin tüm şehirlerine yayılan protesto gösterileri sonucu bunu ertelemek durumunda kalmışlardı.
İlk olarak bu marş, söz konusu grubun üyeleri tarafından 20 Kasım 2019’da Şili’nin başkenti Santiago’ya 120 kilometre mesafedeki Valparaiso şehrindeki bir protestoda sergilendi. 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü’nde artan kitlesel katılımla birlikte Şili Yüksek Mahkemesi’nin önünde şarkıyı danslarıyla tekrar yorumladılar. Las Tesis grubundan Paula Cometa “Bu, bir protesto eylemi şarkısı olma niyetiyle yaratılmamıştı ancak yürüyüş ve eylemdeki kadınlar şarkıyı büyük bir gösteriye dönüştürdü” şeklindeki açıklaması marşın tüm feminist kadınlar tarafından sahiplenildiğini göstermesi açısından önemliydi.
Dünyaya Yayılan Feminist Marş
Sosyal paylaşım sitelerinde hızla yayılan gösteri, tüm dünyada büyük bir ilgi gördü. Meksika, Kolombiya, Kosta Rika ve Arjantin’den Kanada, Avustralya, Fransa, Türkiye ve İran’a kadar pek çok ülkede feminist gruplar tarafından gerçekleştirilen protestolarda sergilendi. Türkiye’de Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu ve Kadın Meclisleri tarafından Ankara, İstanbul ve İzmir gibi illerde performe edilen marş, kadın cinayetlerini, cinsel şiddeti ve tecavüzü protesto etti. İran’da ise Farsça söylenen marş ile İranlı feminist kadınlar rejimi ve rejimin kadınlar üzerindeki baskıcı politikalarını protesto ettiler. Feminist marş, işaret dili de dahil olmak üzere birçok dile çevrildi. Şarkının Şili güvenlik birimlerine karşı bir başkaldırı olarak nitelendirilen ve bir marşa dönüşen sözlerinin anlamı ise şöyle:
“Patriyarka bir yargıçtır, bizi dünyaya gelmiş olmakla suçlayan…
Cezamız ise senin görmediğin şiddettir, kadın cinayetidir;
katliamın dokunulmazlığıdır, kaybolmaktır, tecavüzdür.
Tabii ki suç bende değil!
Ne nerede bulunduğumda ne de nasıl giyinmiş olduğumda…
Tecavüzcü sendin, tecavüzcü sensin!
Polislerdir, yargıçlardır, devlettir, başkandır.
Baskıcı devlet, eril bir tecavüzcüdür.
Tecavüzcü sendin. Tecavüzcü sensin!
Sen rahat uyu masum kız, eşkıyalardan çekinmeden! Ki senin tatlı ve güzel rüyaların için dostun Carabinero seni izliyor.
Tecavüzcü sendin, tecavüzcü sensin!”
Un Violador En Tu Camino (Peşindeki tecavüzcü)
Marşın Koreografisindeki Şifreli Anlam
Ataerkilliğe karşı bir sanat anlayışı barındıran bu feminist marşın koreografisinde kullanılan söylem ve pratiklerinde özel anlamları bulunuyor. Marşta geçen carabinero, Şili özel güvenlik birimine verilen ad ve burada ironik bir şekilde onların ulusal marşlarına atıfta bulunuluyor. Dansın başlangıcı ise bir davul ritmi ile başlıyor ve kadınlar ayaklarıyla ritm tutarak sağa ve sola hareket ederek marşı söylüyorlar. Kadınların boyunlarına veya kafalarına taktıkları yeşil eşarp, kürtajın yasallaşması kampanyasının sembolü; siyah göz bandanaları ise Şili polisi tarafından kısmen kör edilen protestocuları sembolize ediyor. Ellerini başlarının üzerine koyarak yaptıkları çömelme hareketi ise birçok Latin ülkesinde uygulanan kadınların ve çocukların gözaltındayken çıplak olarak çömelmeye zorlandıkları bir prosedüre gönderme yapıyor. Kafalarını yana çevirmeleri de toplumsal kurumların kadın şikayetlerini göz ardı etmesini ve mağdura şüpheyle bakılmasını ima ediyor. Patriyarkayı ise bir yargıca benzetiyor ki bu yargıç, kadınları varoluşundan bu yana yargılamakta ve ikincil değere indirgemektedir.
Kıyafet Rıza Değildir!
Marşta geçen, “Tabii ki suç bende değil! Ne nerede bulunduğumda ne de nasıl giyinmiş olduğumda!” sözleri, tecavüz olaylarında kıyafetin rıza olmadığını vurguluyor. Kadınlar, örtülü olsunlar ya da olmasınlar, her ne giyerlerse giysinler, tecavüze veya cinsel saldırıya uğrayabiliyorlar. Hiçbir giysi türü cinsel ilişkiye davet değildir ve kendiliğinden rıza içermez. Bir kadının tecavüze uğradığı sırada ne giydiği sorusu da tamamen anlamsızdır.
Toplumda özellikle dini değerleri saptıran bazı kesimler tarafından örtünmeyen kadınların değersizleştirilmelerine karşı dini söylemler dile getiriliyor. Buna karşın dini liderler arasında tecavüzün hiçbir şekilde aklanamayacağına dair eleştiriler de bulunuyor. Örneğin yakın zamanda Mısır’da en yüksek iki dini otorite olarak kabul edilen El Ezher Kurumu ve Müftülük, “kadınların tacize uğramalarında kıyafetlerinin rolü olduğu” yönündeki kanıyı reddettiklerini bildirmişlerdir.
“Kadının kıyafeti her ne olursa olsun, bu onların mahremiyetlerine, özgürlüklerine ve haysiyetlerine saldırmak için bir bahane değildir” (Ezher, Mısır).
Sadece Kadınlar İçin Değil!
BM raporuna göre her gün ortalama 137 kadın, kocası veya aile yakını tarafından öldürülüyor. Her yıl artan bu sayı, kadın cinayetlerinin ne kadar acil çözüm gerektiren bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca kadın mücadelesindeki dayanışma, sadece kadınları değil, erkekleri de bu hasta ve çürümüş ataerkil sistemden kurtarmak ve geliştirmek için gereklidir. Tam da bu noktada Şilili kadınların bu feminist marşı, kadın sorunlara ışık tutmakta ve şiddet eylemlerine, neo-liberal politikalara, tecavüze, her türlü eşitsizliğe karşı bir protesto niteliği taşımaktadır.
Yazan
