Bilişim ve iletişim teknolojilerinden sıklıkla faydalanılan bir alan da sağlıktır. “İnsanların konumlarını, vücut hareketlerini ve uygulamaları, tercihleri ve alışkanlıkları hakkında bir dizi başka veriyi takip edebilen bir dizi sensör tabanlı teknoloji artık kişisel, resmî ve ticari amaçlar için kullanılmaktadır” (Lupton, 2016: 3). Gelişen teknolojiler ve dijitalleşme sayesinde ise dijital sağlık alanında devasa veri kümeleri oluşmaktadır.
Dijital sağlık alanında sıklıkla tercih edilen teknolojilerden biri de giyilebilir teknolojilerdir (GT). Giyilebilir teknoloji, elektronik kullanılarak oluşturulan veya geliştirilen giysi veya aksesuarları ifade eden bir terimdir (King, 2011). Akçay ve Sütcü’nün yaptığı araştırmada, giyilebilir teknolojiler aracılığı ile dijital sağlık alanından yararlanan bireylerin bu tür teknolojileri kabul etme ya da etmemeleri altında yatan faktörler test edilmiştir. Giyilebilir teknolojilerin dijital sağlık alanında TAM modeli kullanılarak araştırıldığı bu çalışma, Türkçe literatürde yer alan ilk çalışma olma özelliğindedir.
Sağlık alanında kullanılan giyilebilir teknolojilerin benimsenme durumu Teknoloji Kabul Modeli çerçevesinde araştıran Akçay ve Sütcü, yaptıkları anket sonucunda aşağıdaki sonuçlara ulaşmıştır:
- Dijital sağlık alanında giyilebilir teknolojiler büyük bir potansiyele sahiptir.
- Giyilebilir teknoloji kullanımında kendini yetkin hissetmek, giyilebilir teknoloji kullanma motivasyonu, giyilebilir teknoloji kullanımında performans beklentisi ve sosyal etki olmak üzere dört faktör tespit edilmiştir.
- Sadece cep telefonları değil, sağlık verilerinin takibi açısından spesifik cihaz kullanımları tercih edilmektedir. Öte yandan bu cihazların görece yeni teknolojiler içerip ilk çıktıklarında fiyatlarının yüksek olması giyilebilir teknolojilerin yaygınlaşması önünde en büyük engeli teşkil etmektedir. Örneğin nispeten eski bir teknoloji olarak adlandırabileceğimiz akıllı kulaklık kullanımının, sosyal etkisinin negatifliğini tespit etmemiz bize; akıllı saat, akıllı bileklik ve akıllı gözlükler gibi görece pahalı ve yeni teknolojilerin sosyal etkisinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Bunun anlamı giyilebilir teknolojilerin statü sembolü olarak kullanılmasıdır.
Araştırmada ulaşılan bulgulardan biri de giyilebilir teknolojilerin yeni ve pahalı oldukları için kullanımlarının, bireylerin çevrelerinden etkilenmelerine bağlı olarak artmasıdır. Diğer bir deyişle bireylerin önem verdikleri, davranışlarında model aldıkları ve düşüncelerine değer verdikleri kişilerin önerileriyle bu tür cihazları kullanmaya karar verdikleri görülmüştür.
- Bu kullanım kararı konusunda ise eğitim ve gelir düzeyinin de pozitif ve anlamlı bir etkisinin olması yine önemli bir bulgudur. Bu çerçevede, dijital sağlık alanında kullanılan giyilebilir teknolojilerin eğitim ve gelir düzeyi yüksek bireyler tarafından tercih edilmesi bizlere kullanıcıların bilinçli kararlar aldıklarını göstermektedir.
Son olarak bireyler giyilebilir teknolojileri iki sebeple kullandığını dile getirmektedir: İlki, cihazların fiyatlarının makul olmamasına rağmen verdikleri paraya değdiğini düşünmeleridir. İkincisi ise giyilebilir teknolojilerin sağlıkla ilgili verilerini geriye dönük kıyaslamalarına imkân vermesidir.
Elif Akçay
Bu metin “Yeni Düzende Sağlık İletişimi ve Yönetimi” adlı editörlü kitapta yayınlanan “Dijital Sağlık Alanında Giyilebilir Teknoloji Kullanımının Benimsenmesi: Teknoloji Kabul Modeli Çalışması” adlı araştırmadan derlenmiştir. Araştırmanın tamamına bu linkten ulaşabilirsiniz.
