Bethany Cutmore-Scott, tanıkların aynı olayla ilgili çelişkili ifadeler vermesi şeklindeki psikolojik olguyu açıklıyor. Bu “Rashomon Etkisi” olarak bilinir. Adını 1950 yapımı Akira Kurosawa filmi Rashomon’dan alan, Ryunosuke Akutagawa’nın “Bir Koruda” hikayesinden uyarlanan olay örgüsü, meydana gelen bir cinayet ve tecavüz ile bunun sonucunda ortaya çıkan olaylara ilişkin farklı tanık anlatımlarını konu alıyor.
Rashomon etkisi, bir açıklamayı kanıtlayacak veya çürütecek hiçbir kanıt olmadığında ve olayların bir açıklamasını sağlamak için dışarıdan bir baskı olduğunda ortaya çıkar. Bu kesişme, insan beynini tanıdık olana güvenerek elinden gelenin en iyisini yapmaya zorlar. Sinirbilimciler, bir anı oluşturduğumuzda görsel bilgiyi yorumlamamızın önceki deneyimlerimizden ve içsel önyargılarımızdan etkilendiğini bulmuşlardır.
“Bir anıyı doğru bir şekilde kodlayabilsek bile, onu hatırlamak, belleği değiştiren yeni bilgileri içerir. Ve daha sonra bu olayı hatırladığımızda, orijinal deneyim yerine genellikle süslenmiş anıyı hatırlarız”.
- Trafik Kazası Sahnesi: Bir trafik kazası olayını düşünün. Kazaya karışan sürücüler, yolcular ve görgü tanıkları farklı açılardan olayı anlatabilir. Bir kişi kazanın kendi hatası olduğunu iddia edebilirken, diğerleri durumun farklı bir şekilde gerçekleştiğini söyleyebilir.
- Bir Parti Hakkında Anılar: Bir grup insan aynı partiye katıldıktan sonra, her biri parti hakkındaki deneyimlerini farklı şekillerde anlatabilir. Bir kişi parti atmosferini eğlenceli ve canlı olarak hatırlarken, başka biri aynı partiyi sıkıcı ve monoton olarak tanımlayabilir.
- Suç Olayları: Suç olaylarında, tanıklar ve şüpheliler olayın nasıl gerçekleştiği konusunda farklı ifadelerde bulunabilir. Bir suç mahallindeki detaylar, kişisel önyargılar ve hafıza hataları nedeniyle çelişkili anlatılara neden olabilir.
- Aile Anıları: Aile içinde yaşanan anılar da Rashomon etkisine sahip olabilir. Aynı aile üyeleri, aynı olayı farklı hatırlayabilirler. Bu, farklı bakış açılarından kaynaklanabilir ve aile içindeki dinamiklerle etkilenebilir.
- İş Yerindeki Durumlar: Bir iş yerindeki bir toplantı, proje veya olay hakkında çalışanlar farklı anlatılarda bulunabilir. Kimi kişiler olumlu sonuçlarını vurgularken, diğerleri zorlukları ve sorunları öne çıkarabilir.
Bu örnekler, Rashomon etkisinin farklı yaşam alanlarında nasıl ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Farklı insanların farklı perspektiflerden olayları nasıl algılayabileceğini ve hatırlayabileceğini gösteren bu etki, insan iletişimi, bellek ve deneyimlerin karmaşıklığını vurgular.
