Yapay zekâ ile alakalı yenilikler özellikle son zamanlarda çok daha fazla gündemimizde. Bunun sebebi, şu an sektör içerisinde devrimsel diyebileceğimiz gelişmelerin çok kısa zaman aralıklarında gerçekleşmesinden kaynaklanıyor. Aklımıza gelebilecek her türlü faaliyette kullanılabilme potansiyeline sahip yapay zeka, kendini akademi içerisinde de belirgin bir hale getirmekte.
Veri analizi, veri görselleştirme, metin içerindeki gramer hatalarının düzenlenmesi ve benzeri çeşitli etkileşim alanı olan bu teknolojilerin gün geçtikçe daha fazla kullanımı ve erişimi olumlu sonuçlar doğurabileceği gibi etik tartışmaları da beraberinde getirmektedir.
YÖK yakın zaman önce Üretken Yapay Zeka (ÜYZ) kullanımına dair bir etik rehberi yayınladı. Mayıs 2024’te, Yükseköğretim Kurumlarının Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde ÜYZ kullanımına ilişkin kapsamlı bir etik rehber yayınlandı. Bilimsel araştırmaların ve yayınların kalitesini artırmak amacıyla, bu rehber, ÜYZ’nin entegrasyonunda dikkate alınması gereken etik değerleri ve kuralları tanımlamaktadır.
ÜYZ’yi Bilimsel Araştırmalarda Kullanmanın Etik Boyutu
Rehber içerisinde, Üretken Yapay Zekâ’nın bilimsel araştırma ve yayın süreçlerinde nasıl kullanılabileceği detaylı bir şekilde ele ele alınmaktadır. ÜYZ, araştırma hipotezi geliştirme, veri analizi, literatür taraması ve dil kontrolü gibi birçok aşamada kullanılabilir, kullanılması da normaldir. Gelişen her teknoloji belirli biçimde bilime katkı sağlar. Ancak bu süreçlerin araştırmacılar tarafından dikkatle gözden geçirilmesi ve maddi hataların düzeltilmesi gerektiği rehber içerisinde vurgulanan noktalardan biri. ÜYZ’nin bilimsel çalışmalarda özgün fikir ve bulguların yerini almamasının gerektiği de ifade ediliyor. Yapılan çalışmanın bir araştırmacının sorumluluğunda olduğu unutulmamalı, deniyor.
Temel Etik Değerler ve Bilim
YÖK tarafından yapılan çalışmada ÜYZ kullanımında dikkat edilmesi gereken temel etik değerleri şu şekilde sıralıyor:
- Şeffaflık
- Dürüstlük
- Özen
- Adalet
- Saygı
- Gizlilik ve mahremiyetin korunması.
Şeffaflık tanımı, ÜYZ’nin hangi aşamalarda kullanıldığının açıkça belirtilmesini gerektirirken dürüstlük, bilimsel bilgi üretiminde tarafsızlık ve güvenilirlik kavramları üzerinde durmaktadır. Devamında özen, bilimsel süreçlerde sorumluluk bilinciyle hareket edilmesini ifade ederken adalet ve saygı ise araştırma sürecindeki tüm paydaşlara karşı adil ve saygılı olunması vurgulamaktadır. Gizlilik ve mahremiyet tanımları da veri sahiplerinin özerkliğine ve gizliliğine saygı gösterilmesini ve verilerin korunması gibi konuları içermektedir. Konu hakkında daha detaylı bilgi sahibi olmak YÖK’ün internet sayfasından rehberin tamamını inceleyebilirsiniz.
ÜYZ Hakkında Güncel Tartışmalar
Generative AI, Türkçe tanımıyla Üretken Yapay Zekâ (ÜYZ) sadece akademik alanda değil, insan faaliyeti olan çoğu konu başlığı altında tartışılmaktadır. Üretken Yapay Zekâ teknolojisi, 2024 yılında büyük bir dönüşüm potansiyeline sahip olmaya devam ediyor ve bu bir gerçek ancak bahsedilen potansiyelin gerçekleştirilmesi, etik kuralların sıkı bir şekilde takip edilmesini, uygun eğitim ve yetenek stratejilerinin geliştirilmesini ve şeffaflık ile güvenilirlik ilkelerine sadık kalınmasını gerektirmekte. İş dünyası da ÜYZ’yi stratejik olarak benimsemeye devam ederken, bu teknolojinin sunduğu fırsatları ve beraberinde getirdiği riskleri dengelemeye çalışıyor. Gelecekte bu alanda ne gibi yeniliklerle karşılaşacağımızı göreceğiz. Belki o kadar uzun süre beklememize bile gerek kalmayacak.
