UNESCO tarafından bilimsel fikirleri sıradan insanlara sunmada olağanüstü beceriye verilen bir ödüldür. 1952’de, Hindistan’daki Kalinga Vakfının Kurucu Başkanı Patnaik’in bağışı üzerine oluşturulmuştur. Ödülün ilk sahibi, pilot-dalga hipoteziyle kuantum dalga mekaniğinin geliştirilmesine katkıda bulunan Luise de Broglie olmuştur.
Bu yıllık ödülün sahibi, yazar, editör, öğretim görevlisi, film yapımcısı, radyo/televizyon program yönetmeni veya sunucu olarak parlak bir kariyer boyunca bilim ve teknolojiyi halk için yorumlama yeteneğini göstermiş olmalıdır. Ödül sahibi, bilim ve teknolojinin uluslararası önemini ve kamu refahını iyileştirmeye, ulusların kültürel mirasını zenginleştirmeye ve insanlığın karşı karşıya olduğu sorunları çözmeye yaptıkları katkıyı vurgulamaya çabalamış olmalıdır. Geçmişte ödül kazananların çoğu bilim insanıydı, diğerleri ise gazetecilik eğitimi almış veya eğitimci veya yazardı.
Her üye devlet, UNESCO Ulusal Komisyonu aracılığıyla, bilimin ilerlemesi için ulusal derneklerin veya diğer bilim derneklerinin veya ulusal bilim yazarları veya bilim gazetecileri derneklerinin tavsiyesi üzerine tek bir aday gösterme hakkına sahiptir. Bireylerden gelen başvurular kabul edilmez.
Ödül sahibi, UNESCO Genel Direktörü tarafından, onun belirlediği dört kişilik bir jürinin tavsiyesi üzerine seçilir. Dünyanın farklı ülkelerinden üç jüri üyesi, eşit coğrafi dağılım temelinde ve dördüncüsü Kalinga Vakfı Vakfı’nın tavsiyesi üzerine belirlenir.
Kalinga Ödülü, tek yıllarda (2003, 2005, vb.) Dünya Bilim Günü kutlamaları sırasında, çift yıllarda ise Hindistan, Yeni Delhi’de verilir. Ödül şartlarına göre, ödül alan kişi kırk bin dolar (40.000 ABD doları) ve bir UNESCO Albert Einstein Gümüş Madalyası alır . Ödül alan kişiye ayrıca, Hindistan Hükümeti tarafından Kalinga Ödülü’nün 50. yıl dönümünü kutlamak amacıyla 2001 yılında tanıtılan Ruchi Ram Sahni Kürsüsü verilir. Ruchi Ram Sahni Kürsüsü sahibi olarak kazanan kişi, Hindistan Hükümeti’nin davetlisi olarak iki ila dört haftalık bir süre için Hindistan’a seyahat eder. Kürsünün yanı sıra, 5.000 ABD doları tutarında sembolik bir onur ödülü de vardır. Ödül töreninin Dünya Bilim Günü kutlamaları sırasında yapıldığı yıllarda, ödül alan kişi UNESCO’nun davetlisi olarak bilim gününün kutlandığı şehre (2003 Budapeşte ) seyahat eder. Yeni Delhi’de verildiği yıllarda, ödül sahibi, Kalinga Vakfı Vakfı’nın konuğu olarak Hindistan’da kısa bir konferans turuna davet edilir. Bu nedenle, ödül sahibinin İngilizce’ye hakim olması tercih edilir.
UNESCO’nun her Ulusal Komisyonu, yalnızca bilimin ilerlemesi için ulusal derneklerin veya diğer bilim derneklerinin ya da ulusal bilim yazarları veya bilim gazetecileri derneklerinin tavsiyesi üzerine bir aday önerir.
Kalinga Bilim Popülerleştirme Ödülü, UNESCO Bilim Analizi ve Politikaları Bölümü tarafından verilmektedir.
Kalinga Ödülü sahipleri
2021 yılına kadar ödül 26 ülkeden 71 kişiye verildi. Türkiye’den bu ödül kimseye verilmedi.
| Ülke | Ödül Sayısı |
|---|---|
| Birleşik Krallık | 10 kere |
| Amerika Birleşik Devletleri | 8 kez |
| Fransa | 7 kere |
| Hindistan | 5 kere |
| Rusya (Sovyetler Birliği dahil) | 5 kere |
| Brezilya | |
| Venezüella | 4 kere |
| Meksika | |
| Pakistan | 2 kez |
| Almanya | |
| İtalya | |
| Kanada | |
| Arjantin | 1 kez |
| Ermenistan | |
| Avustralya | |
| Avusturya | |
| Bangladeş | |
| Belçika | |
| Çek Cumhuriyeti | |
| Finlandiya | |
| Mısır | |
| Gana | |
| Romanya | |
| Nijerya | |
| Filipinler | |
| Vietnam |
Kalinga Samman
Kalinga Vakfı Vakfı, 2010’dan itibaren Kalinga Samman for Popularization of Science (Bilimin Popülerleştirilmesi) adı altında eyalet düzeyinde bir ödül başlattı. Ödül, bilimin halk arasında popülerleştirilmesine olağanüstü katkılarından dolayı Odisha eyaletinden seçkin bir bilim insanına ve bilim edebiyatçısına her yıl verilecektir.
