Köpeklere sarılmak önemli bir şey değildir ama bu, ya aynı zamanda gezegeni hissetmenin bir yolu ise? Filozof Andreas Weber şöyle diyor: “Atmosfer, biziz! Bitkileri, hayvanları, nehirleri, gölleri, ormanları ve dağları maneviyatlarından mahrum bıraktık.”
Filozof Andreas Weber, dağların ve nehirlerin bir ruhu olduğunu söylüyor. Kendi yenilebilirliğimizin ne kadar alçakgönüllü olduğunu ve neden ağaçları kucakladığını açıklıyor: “Dokunduğum güzel bir meşe ağacı”
wochentaz: Bay Weber, hayatınızın teması duyguları ekolojiye geri getirmek. Çiftçiler şu anda “Geleceğin Çiftçileri” gibi posterlerle iklim bakanını ajitasyonla protesto ediyorlar. Çevrenin korunması günümüzde nadiren bu kadar duygusal bir konu olmuştur.
Andreas Weber: Çevre koruma sözcüğü aslında sorunun bir parçası.
wochentaz: Pardon, ne dediniz?
Andreas Weber: Çevre terimi biz insanları doğa denen başka bir şeyin karşısına yerleştirir. Doğa böylece bir nesne haline gelir. Doğanın sömürülmemesi, korunması gerektiği dışında, çevre hareketi için de durum aynıdır.
wochentaz: Çevre hareketini eleştirel olarak mı değerlendiriyorsunuz?
Andreas Weber: Genel olarak kalbim bu gezegendeki yaşamı iyileştirmek için çalışan herkesle birlikte. Ancak ekolojik krizi, onun yaratılmasında etkili olan düşünce tarzıyla çözemeyiz. Modern düşüncenin dünyanın somutlaşmasına yol açtığını anlamak önemlidir. İnsan dışındaki hiçbir şey artık kendi deneyimi olan bir konu olarak algılanmıyor. Bitkileri, hayvanları, nehirleri, gölleri, ormanları ve dağları maneviyatlarından mahrum bıraktık. Bu aynı zamanda onları giderek artan ölçekte kaynak olarak kullanmamızı daha katlanılabilir hale getirecek bir stratejidir.
wochentaz: Nehirlerin ve dağların da bir ruhu olduğunu söylüyorlar. Bu varsayım yerli kültürlerin sözde animizminden geliyor. Ama bilincin en azından bir sinir sistemine ihtiyacı var, değil mi?
Andreas Weber: Bilinç hiçbir şekilde kanıtlanamaz. Buna kendimizde de sahip olduğumuzu biliyoruz. Eğer onlarla iletişim kurabilirsek bunu başkalarında da kabul ederiz. Artık bitkilerin de iletişim kurduğunu hatta birbirlerine yardım ettiklerini biliyoruz. Ancak bitkilerin sinir sistemi yoktur. O yüzden “nörosantrik” düşünmemeliyiz. Tek denek biz insanlar değiliz. Bu kibirden bir an önce vazgeçmeliyiz. Ancak bu dünyadaki tüm diğer oyuncuları gerçekten özne olarak algıladığımızda, onlarla eşit bir toplulukta, eşit şartlarda bir arada yaşayabiliriz.
wochentaz: Bunlar, orman kulübesinden uzaktaki bir keşişin düşüncelerine benziyor. Bu, felsefede ciddiye alınacağınız anlamına mı geliyor?
Andreas Weber: Ormanda asla uzaklaşmıyorum, her zaman bağlıyım. Tanımladığım fikre panpsişizm deniyor. Bu bakış açısı son 50 yılda felsefede gerçekten zor zamanlar geçirdi. Ancak son birkaç yılda yine somut etkileri olan güçlü bir eğilim ortaya çıktı.
wochentaz: Peki, bunlar ne olurdu?
Andreas Weber: Örneğin nehirleri, bozkırları, ormanları ve hayvanları ayrı tüzel kişilikler olarak tanımaya yönelik çabalar giderek artıyor. Böylece bunların yok edilmesine karşı daha etkin bir şekilde yasal işlem başlatılabiliyor. Yeni Zelanda’daki bir nehir olan Whanganui gibi bazı su kütleleri halihazırda tüzel kişilik statüsüne sahiptir.
wochentaz: Yine de “dünyada yaşayan topluluk” gibi terimler kulağa ütopik geliyor. Böyle bir toplum tam olarak neye benzeyebilir?
Andreas Weber: O kadar da ütopik olduğunu düşünmüyorum. Çoğu yerli kültür, eğer hala mevcutsa, bunu çok pratik bir şekilde yaşar : Dünyayı diğer yaşayan, hisseden ve iletişim kuran varlıklarla paylaşırlar ve birlikte tüm ekosistemin verimliliğini korurlar.
wochentaz: Bu tür yerli kültürlerin optimal bir durum olduğunu düşünüyor musunuz?
Andreas Weber: Bu toplumların her bakımdan mükemmel olduğunu söylemiyorum. Tabii ki onlar da çok farklı. Ancak şaşırtıcı entelektüel başarılara imza attılar. Bazı Pasifik halklarının herhangi bir teknik yardım olmadan açık okyanusta günlerce nasıl dolaşabildiklerini hayal edin. Ama her şeyden önce şu farkındalığa sahipler: Bu, her şeyden önce benimle ilgili değil.
wochentaz: Öyleyse doğaya dönüp teknik başarılardan fedakarlık mı edelim?
Andreas Weber: Geri dönmek asla işe yaramaz. Modern bilim gibi önemli başarıların mutlaka korunması gerekmektedir.
wochentaz: Ancak modern düşünceye yönelik temel eleştiriniz, mantıksal olarak modern bilimi de içermelidir.
Andreas Weber: Ben bir biyologum ve bilimsel gözlem uygulamasının kıymetini biliyorum. Bu temelde demokratik bir süreçtir: Herkes kendi araştırmasını yapabilir ve mevcut bilgiyi doğrulayabilir veya yanlışlayabilir. Benim eleştirdiğim şey, modern bilimin şu abartılı felsefi iddiasıdır: Sadece aletlerimizle ölçebildiğimiz vardır, başka hiçbir şey yoktur. Bu da bu ruhsuz dünyaya yol açtı.
wochentaz: Biyoloji okurken dünya görüşünüzden rahatsız oldunuz mu?
Andreas Weber: Bir zamanlar eterle öldürülmüş ölü sineklerle dolu bir tencerenin bize nasıl servis edildiğini hatırlıyorum. Bunların da birer canlı olduğunu ve 1000 yerine 30 ölü sineğin yeterli olacağını belirttim. Şöyle deniyordu: Bunlar zaten küçük biyomakineler, eğer onlara duygularla yaklaşırsanız, o zaman bu bir yanılsamadır! Bugün bizi tehdit eden dogma tam olarak budur.
wochentaz: Hayvanlar aleminde de çok fazla vurma ve yaralama var. Topluluk imajınız romantikleştirilmiş görünüyor.
Andreas Weber: Topluluk her şeyin uyumlu olduğu anlamına gelmez. Hayatta ölüm de vardır. Deyim yerindeyse sürekli yenilebilir bir durumdayız ve bu elbette zalimce. Ancak vurmak ve yaralamak, güçlü bir değere sahip insani terimlerdir. Benim için bu alçakgönüllülükle ilgili.
wochentaz: Rasyonalizmin eleştirisi aynı zamanda irrasyonalizme de dönüşebilir. Benzer fikirler yasal ezoterizmde ve güçlü olanın “zararlıları” ortadan kaldırma hakkı gibi doğal ilkelere başvuran Naziler arasında da bulunabilir.
Andreas Weber: Naziler, doğanın acımasız bir hayatta kalma mücadelesi olduğu görüşüne güveniyordu. Birkaç terim aldılar ve propagandalarını nesnel bilgiymiş gibi davranmak için kullandılar. Yeni aydınlanmış imaj faşizmin tam tersidir. Bu, alçakgönüllülükle diğer varlıkların önce gelmesine izin vermekle ilgilidir. Böyle düşünmek ezoterizme de tamamen dirençlidir. Ezoterizmin yalnızca inisiye olmuş insanların erişebildiği gizli bir bilgi olduğu varsayılır. Tabiri caizse her şeyi bilen kötü şöhretli biri. Yani alçakgönüllülüğün tam tersi.
wochentaz: Modern animizmi kendileri yaşıyorlar. Berlin’deki Grunewald’daki belli bir ağaçla bir tür dostluğu sürdürmeniz gerekiyor. Bunu nasıl hayal ediyorsun? Ona sık sık sarılır mısın?
Andreas Weber: Ara sıra dokunduğum çok güzel, yaşlı bir meşe ağacı var evet. Ama çoğu zaman onun gölgesinde duruyorum ve birbirimizin nefesini aldığımızı fark ediyorum: Meşenin nefes aldığını ben de nefes olarak veriyorum ve bunun tersi de geçerli. Bu yaratığın iyi olup olduğundan endişeleniyorum ve bunun için yeni bir güç kazanıyorum. Herkes bu karşılıklılık sürecini kendi içinde kolaylıkla yeniden etkinleştirebilir. Örneğin kendi bahçenizdeki bitkilere sevgiyle bakım yaparak.
wochentaz: Ağacın bilinci olduğuna gerçekten inanıyor musun?
Andreas Weber: Her halükârda! Onun içsel algısı elbette bizimkinden tamamen farklı. Yine de benzerlikler var: O da büyüme ve çürüme dönüşümlü olarak yaşıyor ve zihinsel durumu da dışarıdan görülebiliyor: İlkbaharda yaşamın coşkusu, sonbaharda ölümün ciddiyeti.
wochentaz: Birçoğu şöyle diyecek: Bu duygusal, doğal bir romantizm.
Andreas Weber: Bu terimler Almanya’da sıklıkla doğayla daha duygusal bir ilişkiyi itibarsızlaştırmak için kullanılıyor. 18. yüzyılın sonlarından itibaren Romantiklerin romantik programı oldukça zorluydu. Doğadaki öznelliği ve dünyayı canlılığıyla yeniden keşfetmek istiyorlardı. Bugün tam olarak ihtiyaç duyulan şey budur.
wochentaz: Belirli, bireysel hayvanlar ve ağaçlarla duygusal bir ilişki kurmak anlaşılır bir şeydir. Ancak iklim değişikliği açısından bakıldığında: Bir bütün olarak dünyayla bu kadar yakın bir ilişki fark edilebilir mi?
Andreas Weber: İklim krizini ortak nefes krizi olarak tanımlamaya yardımcı oluyor. Atmosfer insanların, hayvanların ve bitkilerin ürettiği gazlarla doludur. Temelde hepimizin gaz halindeki bir uzantısıdır; atmosfer, biziz! Bu açıdan bu kriz, şimdi CO2 düğmesini çevirerek çözebileceğimiz teknik bir acil durum değil. Bu bizim kendi sorunumuz: dünyadaki yaşayan toplulukların ilişki draması. İklim aktivistlerinin bunu daha fazla vurgulaması gerekiyor. Ancak günümüzün politikacıları tarafından ciddiye alınmak istiyorsanız, sorunların bu tür duygusal tanımları yanıltıcıdır.
